Asur Sanatı – Asurlarda Heykel ve Kabartma Sanatı

Asurlular, Irak-Musul çevresinde yaşayan Sami kökenli bir halktır. MÖ 2000 sonrasında Doğu ve Batı uygarlıkları arasındaki ticaret yolları üzerinde egemenliklerini kullanarak hızla gelişmiş ve topraklarını geniş­leterek imparatorluğa dönüşmüştür.

Asurlular hem Mezopotamya’da hem de Anadolu’da önemli siyasi ve ticari değişimlere neden olmuştur. Anadolu’da Asurlulara ait çivi yazısıyla yazılmış kil tabletler, burada tarihî çağların başladığını göstermektedir. Babil Kralı Nebupolassar (MÖ 625-605) Medlerle birlik olmuş ve Asur Devletine MÖ 612 yılında son vermiştir.

Asurlular mimaride birçok bakımdan Sümer Dönemi’nde oluşan köklü gelenekleri devam ettirmişlerdir. Mimari yapılarında fırınlanmış kerpiç veya sırlı tuğla kullanan Asurlular, kentlerde ise Hititlerde olduğu gibi çift sıra kalın surlar yapmışlardır. Kent kapılarında ve surlarda Hititlerden farklı olarak taş yerine kerpiç kullanılmıştır.

Mezopotamya geleneğine uygun olarak anıtsal yapılar sel baskınlarına karşı bir set ya da tepe üzerine inşa edilmiştir. Saray yapıları kompleks binalar olup birbirine geçişleri olan avlular çevresinde sıralanmış salonlardan meydana gelmektedir. II. Sargon ve II. Asurbanipal sarayları Asurlulara ait saray mimarisinin en önemli örnekleridir. Asur evleri ahşap üzerine toprak örtülerek düz damlı olarak yapılmıştır.

II. Sargon (sagda), Samarya Hükümdarı, Kral Naibi Sennacherib (solda) gösteren kabartma
II. Sargon (sagda), Samarya Hükümdarı, Kral Naibi Sennacherib (solda) gösteren kabartma

Asurlular tapınak olarak Sümer geleneğine uygun yedi katlı zigguratlar yapmışlardır. Asurlularda cenaze evin bir odasının zeminine gömüldüğü için şehirlerde kent dışı mezarlıklar yoktur. Kral ve soylular için ise kare ya da dikdörtgen planlı yer altı mezar odaları yapılmıştır.

Asurlarda Heykel ve Kabartma Sanatı

Asurlular genellikle tapınaklara armağan olarak yaptıkları heykel ve kabartma sanat­larında güzide eserler vermelerine rağmen heykel­lerden çok azı günümüze ulaşmıştır. İngiltere’deki British Müzesinde yer alan kral II. Asurnasirpal’in heykeli Asur heykel sanatının önemli örneklerin­dendir. Asur şehirlerindeki anıtsal yapı­ların kapılarında bulunan kanatlı, insan başlı ve beş ayaklı boğa heykelleri ile üst yarısı kadın ya da erkek heykeli formunda olan sütunlar Asurlulardan kalan ilgi çekici eserlerdir.

II. Asurnasirpal’in Heykeli
II. Asurnasirpal’in Heykeli

Asurlularda devletin gücünü ve kralın başarıla­rını ölümsüzleştirmek amacıyla saray duvarlarını süsleyen figürlü kabartmalar, ulaşılan seviyeyi gösteren en önemli eserlerdir. Özellikle Asur Kralı II.Sargon’un sarayında bulunan kabartmalarda aslan figürüne hem önden, hem de yandan görünür bir ifade vermek büyük ustalık ve kabiliyet gerektirmektedir. Saray du­varlarındaki orthostatlar Asur kabartma sanatının en güzel örnekleridir.

Aslan figürlü kabartma, Asurlular
Aslan figürlü kabartma, Asurlular

Taş bloklar üzerine işlenen sahneler; sefer ve sefer sonrasında yapılan kutlamalardan, dinî törenlerden ve av sahnelerinden seçilmiştir. Mezopotamya için yeni olan taş levhalar üzerine bir öykünün arka arkaya film şeridi gibi öyküleyici bir anlatımla işlenmesi Asurluların kabartma sanatına getirdiği bir yeniliktir.

Gılgamıs ve Aslan kabartması, Louvre Müzesi
Gılgamıs ve Aslan kabartması, Louvre Müzesi

Yorum yapın