Besinler sindirim kanalında, sindirim organlarının ve sindirime yardımcı olan bezlerin etkisiyle hem fiziksel hem kimyasal sindirime uğrar. Fiziksel sindirim polimer yapılı olan karbonhidrat, protein ve yağların sindirilme yüzeylerini arttırırken kimyasal sindirim, polimerlerin enzim ve su yardımıyla hidrolize edilerek monomerlerine dönüşmesini sağlar. Kimyasal sindirim ağızda başlar.
Yemek borusu, besinlerin mideye ulaşmasını sağlayan geçit bölgesidir ve burada sindirim görülmez. Mide ve ince bağırsağa ulaşan besinler, buralarda tek yönlü enzimatik tepkimelere uğrayarak yapı taşlarına ayrıştırılır.
a- Karbonhidratların Sindirimi
Karbonhidratların sindirimi; ağızda başlar, ince bağırsakta sonlanır. Nişasta ve glikojen polisakkaritleri, tükürükte bulunan amilaz enzimiyle daha küçük polisakkaritlere (dekstrine) ve maltoza parçalanır.
Ağızda sindirilemeyen nişasta ve glikojen; ince bağırsakta, pankreastan salgılanan amilaz enzimleriyle daha küçük polisakkaritlere (dekstrine) ve maltoza parçalanır. Kimüsün gelişiyle ince bağırsak epitel hücreleri uyarılarak; maltaz, sükraz, laktaz ve dekstrinaz enzimlerini içeren bağırsak öz suyu salgılanır.
b- Proteinlerin Sindirimi
Proteinlerin sindirimi midede başlar, ince bağırsakta tamamlanır. Proteinler, midede pepsin enzimi ile küçük polipeptitlere ayrılır.
Pankreas, duodenum boşluğuna inaktif hâldeki protein sindiren enzimleri salgılar. Bağırsak epitelindeki enterokinaz isimli enzim, inaktif hâldeki tripsinojen enzimini aktif tripsin enzimine dönüştürür. Daha sonra tripsin, kimotripsinojen ve prokarboksipeptidaz enzimlerini aktifleştirir. Tripsin ve kimotripsin, polipeptitleri küçük polipeptitlere dönüştürür. Karboksipeptidaz, küçük polipeptitleri küçük peptitlere dönüştürür.
İnce bağırsak epitelinden salgılanan aminopeptidaz ve dipeptidaz enzimleri ile pankreastan ve ince bağırsak epitelinden salgılanan kar-boksipeptidaz küçük polipeptitleri amino asitlere dönüştürür.
c- Yağların Sindirimi
Besinlerde bulunan yağlar, ince bağırsağa kadar sindirilmeden gelir. İnce bağırsakta safra tuzları tarafından fiziksel sindirime uğratılarak küçük yağ damlacıkları hâline getirilir. Ardından pankreasın lipaz enzimi sayesinde gliserol, yağ asitlerine dönüştürülür.
d- Nükleik Asitlerin Sindirimi
Nükleik asitlerin sindirimi pankreastan salgılanan nükleaz enzimi tarafından ince bağırsakta gerçekleştirilir. DNA ve RNA, pankreas nükleazı ile nükleotitlere ayrılır. Oluşan nükleotitler, ince bağırsak epitel hücrelerinden salgılanan nükleotidaz enzimlerinin etkisiyle azotlu organik bazlara, şekerlere ve fosfatlara ayrıştırılır.
Karbonhidrat, protein, yağ ve nükleik asitlerin insan sindirim sisteminde kimyasal sindirimi ve izlediği sindirim yolunu aşağıdaki tabloda görebilirsiniz.
İnsan Sindirim Sisteminde Besinlerin Kimyasal Sindirimi
