Çevresel Sinir Sistemi – Otonom Sinir Sistemi ve Somatik Sinir Sistemi

Merkezî sinir sistemini (beyin ve omuriliği) bedene bağlayan sinir ağı­dır. Beyin ve omurilikten çıkan sinirler ve özelleşmiş sinir hücrelerinin oluşturduğu sinir düğümleri çevresel sinir sistemini meydana getirir.

Beyinden çıkan 12 çift sinir; duyu organlarına, kaslara ve salgı bez­lerine gider. Vagus siniri iç organlara giden otonom sinirlerden biridir. Omurilikten 31 çift sinir çıkar. Duyu nöronları, omuriliğin arka kökün­den girer; motor nöronlar ise omuriliğin ön kökünden çıkar. Sonrasında ön ve arka köklerden çıkan sinirler birleşir ve omurilik sinirlerini oluşturur. İnsandaki en uzun sinir çifti, bacaklardaki siyatik sinirleridir. Siyatik sinirleri omurilik sinirlerindendir.

Çevresel sinir sistemi, iç organları ve bezleri uyaran otonom sinir sis­temi ve istemli kasları uyaran somatik sinir sistemi olmak üzere iki alt kısımda incelenir.

Düz kasların, kalp kasının, iç organların, salgı bezlerinin kontrolü
Düz kasların, kalp kasının, iç organların, salgı bezlerinin kontrolü

Otonom sinir sistemi kalp, düz kas gibi istemsiz çalışan kaslara uyarı götürür (Görsel 1.18). Sindirim, dolaşım, boşaltım ve hormonal sistem­lerin kontrolü; sempatik, parasempatik ve karın sinir ağı ile sağlanır.

Sempatik ve parasempatik sinirler organlara birbiriyle zıt komutlar ve­rir. Sempatik sinirler etkisiyle kalp atışı hızlanır, sindirim yavaşlar, kara­ciğerdeki glikojen, glikoza çevrilir. Parasempatik sinirler ise genellikle sakinleşme, dinlenme ve sindirme işlevlerini teşvik eder. Böylece kalp atışı yavaşlar. Sindirim organlarının çalışması ve glikojen üretimi hızla­nır. Parasempatik ve sempatik sinirler sadece cinsel davranışlar sıra­sında birlikte hareket eder.

Karın sinir ağı; sindirim kanalı, pankreas ve safra kesesinin çalışmasını düzenler. Sempatik ve parasempatik sinirlerin bu organlarda etkisi ol­madığında bunların çalışmasını karın sinir ağı devam ettirir.

Somatik sinir sistemi, iskelet kaslarını merkezî sinir sistemine bağlar ve bu kasların istemli olarak çalışmasını sağlar. Somatik sinir siste­mine ait nöronların, hücre gövdeleri beyin ve omurilikte bulunurken aksonları iskelet kaslarına gider. Sinirler miyelinli olup akson çapları geniş olduğu için impuls iletimi hızlıdır. Bilinçli ve isteğimizle yapılan hareketleri kontrol eder. Bacakların çalışmasını sağlayan siyatik siniri somatik sinir çeşididir.

Otonom sinirlerin insan vücuduna etkileri
Otonom sinirlerin insan vücuduna etkileri

Otonom sinirlerin insan vücuduna etkileri nelerdir?

  1. Göz bebeğini küçültür.
  2. Tükürük salgısını artırır.
  3. Kalp atışını yavaşlatır.
  4. Akciğer bronşlarını daraltır.
  5. Mide ve bağırsakların aktivitesini artırır.
  6. Pankreas aktivitesini artırır.
  7. Karaciğerde glikozun glikojene dönüştürülmesini sağlar. Safra kesesi faaliyetini artırır.
  8. İdrar kesesini daraltır.
  9. Üreme organlarını uyarır.
  10. Göz bebeğini büyütür.
  11. Tükürük salgısını azaltır.
  12. Kalp atışını hızlandırır.
  13. Akciğer bronşlarını genişletir.
  14. Mide ve bağırsakların aktivitesi- ni yavaşlatır.
  15. Pankreasın aktivitesini yavaş­latır.
  16. Karaciğerde glikojenin glikoza dönüştürülmesini sağlar. Safra kesesi faaliyetlerini azaltır.
  17. Böbrek üstü bezini adrenalin salgılaması için uyarır.
  18. İdrar kesesini genişletir.

Yorum yapın