Destek ve Hareket Sisteminin Hastalıkları ve Sağlığının Korunması

İskelet yapısında en sık görülen hastalıklardan biri eklem romatizması olarak bilinen romatoid artrittir. Yaygın olarak el, ayak eklemleri ve el bileğinde görülür. Daha çok sabahları eklemlerde ağrı ve sertlik, şiş­me, kızarıklık ve yanma hissi veren bir hastalıktır. Ayrıca eklem şeklinin bozulması, kişide görülen halsizlik, ateş, kansızlık, cildinin altında gö­rülen yumrular şeklinde belirtileri vardır.

Hastalığın nedeni olarak gene­tik yatkınlık gösterilmekle birlikte çevresel faktörlerin (sigara içilmesi, geçirilen enfeksiyonlar vs.) de etkili olduğu düşünülmektedir. Eklem ve çevresinde gelişen iltihaplanma zamanla eklemdeki kıkırdak, kemik ve bağlarda hasara yol açar. Hatta uygun zamanda tedavi edilmezse sa­kat kalmaya neden olabilir.

Bir diğer iskelet hastalığı kireçlenme olarak bilinen osteoartrittir. Bu hastalık, karşılıklı duran iki eklem kıkırdağının yıpranıp alttaki kemik dokunun çıkması ve eklem sıvısının azalmasıyla ortaya çıkar. Bu ba­kımdan eklemlerde kireç biriktiğini düşünmek, bu hastalık hakkında oluşmuş yanlış bir inanıştır. Hareket sırasında duyulan kıtırt sesi, ke­mik çıkıntıların doku yüzeyinden görülmesi, harekete bağlı ağrı artışı gibi belirtileri vardır. Teşhisi röntgen çekilerek yapılabilir. Yük binen ve çok sık kullanılan eklemlerde daha çok görülür. Bunun yanında, obez kişilerde, profesyonel olarak futbol , tenis oynayanlar ile uzun mesafe koşucularında hastalığın görülme sıklığı daha fazladır.

Romatoid artrit ve osteoartrit hastalıklarının başlangıç evrelerinde; ilaç tedavisi, eklemleri zorlayacak hareketlerden kaçınma, besin takviyesi, fiziksel egzersizler gibi yöntemlerle hastalık sürekli takip edilir. İlerle­yen evrelerde ise uygun cihazlar hastanın eklem bölgesine, cerrahi yöntemlerle nakledilerek tedavi sağlanabilir.

Kemik hastalıklarından bir diğeri ise kemiklerdeki mineral eksilmesin­den kaynaklanan ve tanınan bir hastalık olan osteoporozdur (kemik erimesi). Kemik doku ara maddesindeki organik madde miktarındaki azalmaya bağlı olarak ortaya çıkan kemik zayıflığıdır. Genellikle kırklı yaşlardan sonra görülmeye başlar ve erkeklere oranla kadınlarda bu hastalığa daha sık rastlanır.

Hareketsiz yaşam, kötü beslenme, östrojen hormonunun azalması (menopoz) gibi etkilerle birlikte protein me­tabolizması yetersizliğine bağlı bulunan pek çok hastalık, osteoporoza neden olabilir. Kemik yoğunluğu ölçülerek hastalık tespit edilir. Tedavi edilmezse iyileşmeyen kırıklara yol açabilir. Hastalıktan korunma yolu kalsiyum, magnezyum ve fosfor minerallerini ve D vitamini içeren be­sinleri vücudun ihtiyacı kadar her yaşta tüketmek ve düzenli egzersiz yapmaktır.

Menisküs, diz ekleminin ortasındaki kıkırdak parçadır. Eklem yüzeyini kaplayarak eklemi yastık gibi destekler. Dizde C şeklinde, iç ve dış ol­mak üzere iki menisküs bulunur. Menisküsler, kaval kemiğinin ortasına bağlanarak bu kemiğin uyluk kemiğiyle temasını sağlar. Ağır yük taşı­ma ya da egzersizde diz eklemine binen yükü emerek etkiyi azaltır. Yük kaldırma sırasında vücut dizlerin üzerinde kuvvetlice döndürüldüğünde menisküs yırtığı oluşabilir.

Yırtık, diz ekleminde ağrı, şişlik ve dizlerde kilitlenmeye neden olur. Ağrı ya da şişlik giderilinceye kadar soğuk uygulamak, bacak altına yastık yerleştirerek dizi yüksekte tut­mak faydalı olabilecek tedavi yöntemleridir. Büyük yırtıklarda ise cer­rahi müdahale, kaçınılmaz bir tedavi yöntemi olarak kullanılmaktadır.

Kırık, çevreden gelen zorlanmalar nedeniyle veya özellikle yaşlılıkta kendiliğinden kemiğin anatomik bütünlüğünün bozulmasıdır. Kapalı ve açık kırık şeklinde iki çeşit kırık oluşabilir. Açık kırıkta deri bütünlüğü bozulurken kapalı kırıkta bozulmamıştır. İyileşme kırık oluştuğu anda başlar, düzenli kemik uçları birleşene dek devam eder. Kemik kırıkları, hücrelerde ölüme ve periostta yırtılmalara neden olabilir. Kırık kemik uçları; komşu dokulara ve damarlara zarar verebilir. Kırığın belirtileri arasında; harekette zorluk, hareketle artan ağrı, şekil bozukluğu, kanama ve morarma yer alır.

Çıkık, eklem yüzeylerinin kalıcı olarak birbirinden ayrılmasıdır. Zorlan­malar ve eklemde ters hareketler çıkık oluşumuna neden olur. Eklem­de şişme, kızarma ve ağrı şeklinde belirti verir.

Burkulma, eklem yüzeylerinin zorlanmalar sonucu anlık olarak ayrıl­masıdır. Belirtileri çıkıkla aynıdır. Kırık, çıkık ve burkulmalarda hareketi azaltacak yastık gibi destekleyiciler kullanılarak gerekli ilk yardım tek­nikleri konusunda sağlık ekibinden yardım alınmalıdır.

Bu hastalıklar dışında daha farklı durumlarla da karşılaşılmaktadır. Kasların uzun süre ve aşırı çalışması durumlarında; kas kütlesini arttırmak için yapılan aktivitelerde, aktin ve miyozin ipliklerinin, sarkome- rin kasılma oranına bağlı olarak kas gelişir. Kas, sinirini kaybettiğinde normal boyutunu korumak için gerekli olan kasılma uyarısını alamaz. Yaklaşık iki ay içinde kasta dejenerasyon başlar, kas işlevini yitirir ve bulunduğu yerde yağ dokusu oluşmaya başlar.

Vücut fonksiyonlarında bozukluk veya eksiklik olan insanların etkin te­davileri ve başkalarına bağlı kalmadan yaşabilmeleri için biyomekatronik sistemler geliştirilmelidir. Nöroprotezler, yapay organlar ve robotlar geliştirilerek oluşturulan bu sistemler, insanlığın hizmetine sunuldu­ğunda özellikle kazalar veya vatan savunması sırasında vücut fonk­siyonlarını kaybetmiş kişilerin toplumdaki yerlerini sağlıklı bir şekilde almalarına imkân verecektir.