DNA (Deoksiribonükleik asit) Nedir Nasıl Oluşur? DNA’nın Görevleri Nelerdir?

DNA’nın yapısının X ışınları ile fotoğraflanması, Watson ve Crick tarafından modellenmesi ve bu yapıyla ilgili günümüze kadar yapılan birçok çalışma DNA hakkında çok geniş bilgiye sahip olun­masını sağlamıştır. DNA ile ilgili yapılan çalışmalar sonucunda elde edilen bilgiler, aşağıdaki gibi özetlenmiştir:

DNA molekülü, kalıtsal bilgiyi taşır ve ana hücredeki kalıtsal bilginin yavru hücrelere aktarılmasını sağlar. Protein sentezini ve hücredeki diğer metabolik olayları yönetir.

DNA, birbirini tamamlayan iki nükleotit zincirinden oluşur. Bu zincir­ler, karşılıklı bazlar arasındaki zayıf hidrojen bağlarıyla birbirine bağlıdır. Adenin ve timin bazları arasında 2 zayıf hidrojen bağı vardır. Guanin ve sitozin arasında ise 3 zayıf hidrojen bağı vardır. DNA’nın “histon” adı verilen proteinle­rin üzerine sarılmasıyla oluşan yapıya kromatin iplik, hücre bölünmesi sıra­sında kromatin ipliğin kısalıp kalınlaşa­rak oluşturduğu yapıya kromozom adı verilir.

Histon proteinlerine sarılı DNA
Histon proteinlerine sarılı DNA

Bir DNA sarmalının çapı 2 nanometredir (nm) (1nm=10-6 mm). Bir DNA zincirinde yer alan iki nükleotit arası mesafe, yaklaşık 0.34 nm’dir. Tam bir sarmalın boyu 3.4 nm’dir. Buna göre bir tam sarmalda 10 nükleotit bulunur.

DNA’nın çift iplikli yapısı
DNA’nın çift iplikli yapısı

Özgül bir polipeptit zincirini kodlayan DNA dizisinden meydana gelmiş kalıtsal bilgiyi taşıyan birime gen denir.

DNA üzerindeki genler
DNA üzerindeki genler

1947 yılında Erwin Chargaff (Örvin Çargaf); DNA üzerine yaptığı çalışmalarda adenin ile timin, guanin ile si- tozin sayılarının birbirine eşit olduğunu belirlemiştir. Adenin bazına karşılık timin bazı, guanin bazına karşılık sitozin bazının geldiği kuralını ortaya koymuştur. DNA ipliklerinden herhangi birinde meydana gelebilecek anormallik, bazların DNA’da karşılıklı sıralanışı kuralından hareketle onarılabilir.

A/T=1 ve G/S=1                A+G/T+S=1

Üst üste gelen nükleotitlerden birinin şekeri ile diğerinin fosfatı arasında oluşan fosfoester bağı nükleotitleri birbirine bağlar. DNA’yı oluşturan ipliklerden birinin en uçta bulunan nükleotidinde deoksiriboz şekerinin beşinci karbonuna fosfat bağlıdır. Bu uç 5′ olarak adlandırılır. Aynı ipliğin diğer ucundaki şekerin üçüncü kar­bonuna hidroksil (OH-) grubu bağlıdır. Bu uç da 3′ olarak adlandırılır. Bu ipliğin karşısındaki iplikte fosfat ve hidroksilin yerleri terstir. Bu DNA ipliği 3′ ucundan 5′ ucuna doğrudur. DNA iplikleri birbirine antiparaleldir .

DNA’nın çift iplikli yapısı_
DNA’nın çift iplikli yapısı

Yorum yapın