DNA’nın yapısının X ışınları ile fotoğraflanması, Watson ve Crick tarafından modellenmesi ve bu yapıyla ilgili günümüze kadar yapılan birçok çalışma DNA hakkında çok geniş bilgiye sahip olunmasını sağlamıştır. DNA ile ilgili yapılan çalışmalar sonucunda elde edilen bilgiler, aşağıdaki gibi özetlenmiştir:
DNA molekülü, kalıtsal bilgiyi taşır ve ana hücredeki kalıtsal bilginin yavru hücrelere aktarılmasını sağlar. Protein sentezini ve hücredeki diğer metabolik olayları yönetir.
DNA, birbirini tamamlayan iki nükleotit zincirinden oluşur. Bu zincirler, karşılıklı bazlar arasındaki zayıf hidrojen bağlarıyla birbirine bağlıdır. Adenin ve timin bazları arasında 2 zayıf hidrojen bağı vardır. Guanin ve sitozin arasında ise 3 zayıf hidrojen bağı vardır. DNA’nın “histon” adı verilen proteinlerin üzerine sarılmasıyla oluşan yapıya kromatin iplik, hücre bölünmesi sırasında kromatin ipliğin kısalıp kalınlaşarak oluşturduğu yapıya kromozom adı verilir.
Bir DNA sarmalının çapı 2 nanometredir (nm) (1nm=10-6 mm). Bir DNA zincirinde yer alan iki nükleotit arası mesafe, yaklaşık 0.34 nm’dir. Tam bir sarmalın boyu 3.4 nm’dir. Buna göre bir tam sarmalda 10 nükleotit bulunur.
Özgül bir polipeptit zincirini kodlayan DNA dizisinden meydana gelmiş kalıtsal bilgiyi taşıyan birime gen denir.
1947 yılında Erwin Chargaff (Örvin Çargaf); DNA üzerine yaptığı çalışmalarda adenin ile timin, guanin ile si- tozin sayılarının birbirine eşit olduğunu belirlemiştir. Adenin bazına karşılık timin bazı, guanin bazına karşılık sitozin bazının geldiği kuralını ortaya koymuştur. DNA ipliklerinden herhangi birinde meydana gelebilecek anormallik, bazların DNA’da karşılıklı sıralanışı kuralından hareketle onarılabilir.
A/T=1 ve G/S=1 A+G/T+S=1 |
Üst üste gelen nükleotitlerden birinin şekeri ile diğerinin fosfatı arasında oluşan fosfoester bağı nükleotitleri birbirine bağlar. DNA’yı oluşturan ipliklerden birinin en uçta bulunan nükleotidinde deoksiriboz şekerinin beşinci karbonuna fosfat bağlıdır. Bu uç 5′ olarak adlandırılır. Aynı ipliğin diğer ucundaki şekerin üçüncü karbonuna hidroksil (OH-) grubu bağlıdır. Bu uç da 3′ olarak adlandırılır. Bu ipliğin karşısındaki iplikte fosfat ve hidroksilin yerleri terstir. Bu DNA ipliği 3′ ucundan 5′ ucuna doğrudur. DNA iplikleri birbirine antiparaleldir .
