Endokrin Bezler ve Hormonlar Nelerdir?

Bez dokusunu oluşturan hücreler, ihtiyaç duyulan çeşitli molekülleri kandan alarak yapım tepkimeleriyle ürünlere dönüştürür. Ürünleri daha sonra tekrar kana, iç veya dış vücut boşluklarına (deri üstü, sindirim boşluğu vb.) verir. Bu olaya salgılama denir. Farklı işlevler için özel kimyasal salgılar üreten hücre topluluklarına (bezlere), salgı bezleri denir. Salgı bezleri; salgılarını verdikleri yere ve ürettikleri salgılara göre ekzokrin bez, endokrin bez ve karma bez olarak üç grupta incelenir.

Ekzokrin bezler (dış salgı bezleri), salgılarını kanallar yardımıyla vücut boşluklarına veya vücut dışına bırakan bezlerdir. Süt bezleri, ter bezleri, tükürük bezleri, gözyaşı bezleri ekzokrin bezlerdir.

Endokrin bezler (iç salgı bezleri), salgılarını doğrudan kana veren kanalsız bezlerdir. Salgılarına hormon adı verilir. Hipotalamus, hipofiz ve tiroit bezleri endokrin bezlerdendir.

Endokrin bezler: Vücudun hormon üreten iç salgı dokularına denir. Endokrin bezlerin tümüne endokrin sistem adı verilir. Bu sistemi inceleyen bilim dalına endokrinoloji denir.

Karma bezler, hem iç salgı hem dış salgı yapan bezlerdir. Pankreas, mide, bağırsak, karaciğer, böbrek, eşeysel bezler (ovaryum, testis) gibi bezler karma bezlerdir.

Sinir sistemi ve endokrin sistem birlikte çalışarak iç haberleşme ve böylelikle homeostazi sağlar. Sinir sistemi daha hızlı mesaj iletebilirken hormonların etkisi daha uzun sürer.

Hormonlar, doku ve organların yapısını ve fonksiyonlarını düzenleyen kimyasal habercilerdir. Her hormonun belirli bir hedef hücre veya hücreleri vardır. Hedef hücrenin üzerinde ya da içinde o hormona özgü reseptörler bulunur. Kan yoluyla taşınan ve kanda az miktarda bulunan hormonlar, reseptörlere bağlanarak hücrelerde tepkiye neden olur. Uygun reseptörleri bulundurmayan hücreler uyarılara tepkisiz kalır. Görevini tamamlayan hormonlar, etkilediği hedef hücrede ya da karaciğerde parçalanır.

İç salgı bezleri; hipotalamus, hipofiz bezi, epifiz bezi, tiroit bezi, pa- ratiroit bezi, timüs bezi, pankreas, böbrek üstü bezleri ve eşeysel bezlerdir.

Hipotalamus, beyinden ve vücuda yayılmış sinirlerden aldığı uyartılara göre salgılar üretir. Hipotalamusun iki tür salgısı vardır: Birinci tür salgılarını hipofizin arka lobuna taşır, gerektiğinde buradan kana salgılanır. Bu hormonlar antidiüretik hormon (ADH) ve oksitosin hormonlarıdır. İkinci tür salgılar ise, hipofiz bezinin ön lobunun çalışmasını düzenleyen salgılatıcı hormon (RF) ve hormon salgılamasını durduran engelleyici hormonlardır.