Ana canlının döllenme olmaksızın yeni bireyler oluşturmasına eşeysiz üreme denir. Eşeysiz üremeyle oluşan yeni canlılar, birbiriyle ve ana canlıyla aynı genetik özelliklere sahiptir. Mutasyon gerçekleşmediği sürece kalıtsal çeşitlilik sağlanmaz. Eşeysiz üreme canlıların uygun ortamlara dağılıp hızla çoğalmasını sağlar. Çevre koşulları değişmediği sürece çevreye uyum sağlamış bireyler oluşur. Ancak kural olarak eşeysiz üremede kalıtsal çeşitlilik olmadığı için değişen ortam şartlarına uyum güçleşir.
Eşeysiz üremenin temeli mitoza dayanır. Tek bir ata canlının olması yeterlidir. Çoğalma hızı yüksektir. Kısa sürede çok sayıda yavru bireyler oluşur. Eşeysiz üreme tek hücrelilerin, bitkilerin, mantarların ve hayvanların bazılarında görülür.
Eşeysiz üreme çeşitleri nelerdir?
- Bölünerek üreme
- Tomurcuklanma
- Sporla üreme
- Rejenerasyon
- Partenogenez
- Bitkilerde vejetatif üreme
Bölünerek Üreme Nedir Nasıl Olur?
Bölünerek üreme, prokaryot canlılarda ve ökaryotik tek hücrelilerde görülür. Bölünerek üreme en hızlı üreme tipidir. Birey sayısı geometrik dizi şeklinde (2,4,8,16,32…) artar. Prokaryotlarda bölünerek üreme, mitoz esasına dayanmaz. Çünkü mitoz kelime anlamı olarak çekirdek bölünmesi demektir. Ata canlı, ikiye bölünerek ürer. Ökaryot tek hücrelilerde, bölünerek üreme mitoz esasına dayanır. Çekirdek ve sitoplazma bölünmesi gerçekleşerek iki yeni hücre oluşur.
Bakterilerde önce DNA kendini eşler ve eşlenme tamamlandıktan sonra DNA’lar birbirinden ayrılır. Hücre zarı içeriye doğru çöker. Sitoplazma ikiye bölünür. Arada hücre duvarı oluşarak bölünmeyle iki yeni bakteri meydana gelir. Uygun koşullarda bazı bakteriler yirmi dakikada bir bölünerek çoğalır.
Ökaryotik tek hücreliler farklı yönlerde bölünebilir. Paramesyumda enine, öglenada boyuna, amipte ise her yönde ikiye bölünmeyle üreme gerçekleşir.
Tomurcuklanma Nedir Nasıl Olur?
Tomurcuklanmayla üreme tek hücreli bir mantar çeşidi olan bira mayasında ve hayvanlardan hidra mercan gibi canlılarda görülür. Tomurcuklanma, ana bireyin vücudunda mitozla oluşan çıkıntının (tomurcuk) gelişmesiyle yeni bir bireyin oluşmasıdır.
Tomurcuklanma sonucu oluşan yeni bireyler ana bireye bağlı kalarak yaşamını sürdürürse koloni oluşur. Çok hücrelilerde tomurcuklanma sürecinde mitoz ve hücre farklılaşması görülür. Tek hücrelilerde mitoz görülürken hücresel farklılaşma görülmez.
SAOL KRAL 😀