Fetihlerden Savunmaya 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı

XVIII. yüzyılda Osmanlı Devleti ile Rusya arasındaki mücadeleler­de genelde Osmanlı Devleti barışın devamından yanayken Rus­ya, saldırgan bir politika izlemiştir. Bunda Rusya’nın emellerini gerçekleştirmek için XVIII. yüzyılda Osmanlıların içinde bulun­duğu durumu fırsat olarak görmesi etkili olmuştur. Rus Çariçesi

II. Katerina’nın komşu devletlere karşı takip ettiği saldırgan poli­tika ve yayılmacı siyaset önce Balkanlarda kendini göstermiş ve Rusya, Lehistan üzerinde hâkimiyet kurmaya çalışmıştır. II. Katerina, Lehistan kralının ölümünden sonra kendisine bağlı Stanislav’ı Leh Krallığı’na seçtirmiştir. Buna karşı Leh milliyetçi­leri, Osmanlı Devleti’nden yardım ve himaye istemiştir. Rusların yayılmacı politikalarından rahatsız olan Kırım hanı da Osmanlı Devleti’nin Rusya’ya karşı harekete geçmesini istemiştir.

II. Katerina (Büst)
II. Katerina (Büst)

Devlet erkânından bazılarının teşvikiyle Lehistan’ı himaye etmek için Rusya’ya 1768’de sefer yapılmasına karar verilmiştir. Rusların, Osmanlı Devleti’ne ait Balta kasabasına saldırması sonrası Kırım Hanı, Kırım Giray’ın 1769’daki seferi ile savaş başlamıştır. Ancak Kırım Giray’ın ölümü üzerine yerine geçen Devlet Giray, Osmanlı Devleti’ne destek olmak bir yana Kırım’da bile düzeni sağlayama­mıştır.

Ayrıca Sadrazam Mehmed Emin Paşa’nın ordunun sevk ve idaresindeki yetersizliği, gerekli erzak hazırlığının yapılmaması, askerlerin maaşlarının zamanında ödenmemesi gibi sebepler de Osmanlı kuvvetlerini zor duruma sokmuştur. Buna karşın Rus or­dusunun daha hazırlıklı ve disiplinli olması, Osmanlı kuvvetlerini zor duruma düşürmüştür.

BİLİYOR MUSUNUZ?

Kırım Hanlığı, Altınorda Devleti’nin yıkılmasından sonra or­taya çıkmıştır. Osmanlı Devleti’nin Kırım Hanlığına Mengli Giray’ı getirmesi, Osmanlı Devleti ve Kırım Hanlığı arasında yeni bir dönemi başlatmıştır. Bundan sonra Mengli Giray, Os­manlı Devleti’nin dostuna dost, düşmanına düşman olmayı ve hâmiliğini kabul etmiştir.

Rus ordusu Ukrayna, Azak ve Kafkaslar üzerinden üç cepheden saldırmak için plan yapmıştır. Ayrıca Rusya, Balkanlardaki Orto­doksları da kışkırtmaya çalışarak Sırbistan, Karadağ ile Eflâk ve Boğdan’da ayaklanmalar tertip etmiştir.

1769-1770 kışında Rus orduları, Tuna’ya kadar ilerlemiş ve Eflâk ile Boğdan’ın merkezi durumunda olan Bükreş’i işgal etmiştir. 1770’teki muharebede 100.000 kişilik Osmanlı ordusunun yaklaşık üçte biri şehit olmuş, bir o kadarı da kaçarken Tuna’da boğulmuş­tur. Mühimmat, top ve tüfekle birlikte ordunun bütün erzakı da Rusların eline geçmiştir.

Balkanlarda mücadelenin devam ettiği sırada Rusya, Mora’da da halkı isyana teşvik etmeye çalış­mıştır. Rus donanması 1770 yılı başlarında Mora’da ayaklanma çıkartmak için Baltık Denizi’nden geçerek İngilizlerin de desteğiyle Akdeniz’e açılmış ve Mora Yarıma­dası açıklarında faaliyet göster­meye başlamıştır.

Rus donanması ile Osmanlı donanması 5 Temmuz 1770 tarihinde Çeşme Limanı’nda karşılaşmıştır. Osmanlı donanması, Çeşme Limanı’nın içinde manevra imkânı olmayan bir yerde, karada­ki topların himayesinde Ruslara karşı bir savunma savaşı hazırlığı yapmıştır. Fırsattan istifade eden Ruslar, 6 Temmuz günü Çeşme Limanı’na baskın düzenlemiş ve liman içine ateş kayıkları salarak birbirine çok yakın demirlemiş bulunan Osmanlı donanmasına ait otuz kadar gemiyi ateşe vermiştir.

Çeşme Limanı Baskını (Tablo)
Çeşme Limanı Baskını (Tablo)

BİLİYOR MUSUNUZ?

Rus Kraliçesi II. Katerina Çeşme Baskını’nda başarı gösteren generallerinden Alexis Orlof’a (Aleksis Orlof) Çeşmeski (Çeş­meli) unvanını vermiş ve bu savaşın hatırasına Rusya’da bir de zafer abidesi diktirmiştir.

Osmanlı donanmasının imha edilmesi üzerine Rus donanması, Akdeniz ve Ege’de daha rahat bir şekilde faaliyetlerini sürdürme­ye başlamıştır. Korumasız kalan Çanakkale Boğazı abluka altına alınmış ve İstanbul tehdit edilmiştir. Rus donanmasının Çeşme Baskını’ndan, 1774’e kadar Akdeniz’de ve Ege’de gösterdiği faa­liyetler, Küçük Kaynarca Antlaşması‘nın imzalanmasında önemli bir etken olmuştur.

Yorum yapın