Frig Sanatı – Frig Mimarisi, Heykel ve Kabartma Sanatı, Küçük El Sanatları

Frigler, MÖ 1.200’lerde Ege göçleri sırasında Trakya ve Boğazlar üzerinden Anadolu’ya gelmişler, MÖ 8. yüzyılda Kral Midas zamanında Orta Anadolu’da güçlü bir krallık kurmuşlardır. Başkentleri Polatlı (Ankara) yakınlarındaki Gordion’dur. MÖ 700 yıllarına doğru, Kafkaslar üzerinden Anadolu’ya giren Kimmerlerin baskısı sonucu zayıflayan Frigler, Perslerin Anadolu’yu istilası sonucu yıkılmıştır.

Frig Mimarisi

Mimaride özgün eserler veren Frig sanatının ulaştığı ileri seviyeyi gösteren en önemli yerleşim yerleri arasında Gordion, Alacahöyük, Boğazköy, Pazarlı, Eskiyapar gibi şehirler sayılabilir. Gordion’da yapılan kazılarda, surlarla çevrili şehrin doğu yönünde bulunan anıtsal kapı, askerî mimarinin etkileyici bir örneğini oluşturmaktadır.

Eskiyapar Höyüğü kazı alanı
Eskiyapar Höyüğü kazı alanı

Kapının devamında bulunan taş kaplamalı meydanın kenarında yer alan yapıların hepsinde önde giriş holü ve bunun arkasındaki büyük salondan oluşan iki odalı megaron plan kullanılmıştır. Temeli taştan olan ve ahşapla desteklenmiş kerpiç duvarlı bu evlerin cepheleri geometrik bezemelerle süslenmiştir.

Gordion Antik Kenti
Gordion Antik Kenti

Bunu biliyor musunuz ?

İlk Çağ’da birçok yerleşim yerinde tarih öncesi çağlara ait mağara resimleri bulunmasına rağmen resim sanatı Anadolu’da daha çok küçük eserler üzerinde gelişme göstermiştir. Bu dönemde insanlar Hitit eserlerinde olduğu gibi duvarlar yerine çeşitli kaplar, çanak, çömlek, vazo ve süs eşyaları üzerine gerçekçi bir üslupla resim yapmıştır. Frigler ise pişmiş toprak levhalar üzerine çeşitli hayvan figürleri, savaş resimleri yanında mozaik türü resimler yapmışlardır.

Frigler yapı malzemesi olarak ahşap, taş, kerpiç ve kamışın yanında kolay işlenen kireç taşı ve kum taşını da kullanmışlardır. Gordion’un çevresindeki surların iç ve dış yüzeylerindeki işlenmiş taş bloklar Friglerin taş duvar işçiliğindeki ileri seviyesini göstermektedir. Frig mimarisinde mezar yapımı önemli bir yere sahiptir.

Tümülüsler, soylular ve yöneticiler için yapılmış mezar anıtlarıdır. Ev biçimli bu ahşap mezar odalarındaki ahşap işçiliği, Friglerin bu alandaki ustalığını sergilemektedir. Mezar odalarına ölünün eşyaları konulduktan sonra üzeri çatı ile kapatılmış ve üstüne toprak yığılmıştır.

Frig kaya mezarı
Frig kaya mezarı

Gordion’dan başka en önemli Frig tümülüsleri Kütahya, Afyonkarahisar ve Eskişehir çevresinde görülmektedir. Tümülüslerden başka doğal kaya yüzeylerinin oyulması ile oluşturulan odalardan meydana gelen kaya mezarları da vardır. Bu mezarlar iki eğimli yüzeyden oluşan çatıya sahip olup dikdörtgen şeklindedir.

Kalekapı kaya mezarı
Kalekapı kaya mezarı

Frig Heykel ve Kabartma Sanatı

Friglerin taş işçiliğine ait en güzel örnekleri kaya anıtları ve tapınaklarıdır. Frigler de Hititler gibi çok tanrılı inanışa sahipti ve en önemli tanrıçaları Kibele’ydi. Kaya anıtları ve tapınakları Kibele için yapılmış birer ibadet yeri olarak kabul edilmiştir. Frigler diğer uygarlıklardan da etkilenerek özgün bir sanat üslubu oluşturmuştur.

Kibele Heykelciği
Kibele Heykelciği

Kabartma ve heykellerde Kibele tasvirleri, Anadolu’da tarih öncesi çağlardan beri var olan ana tanrıça inancının Frigler tarafından da benimsediğini göstermektedir. Kayaların ve mezarların cephelerinde görülen anıtsal ölçek­li kabartmalar, ele geçen tanrıça heykelleri ve yapıları süsleyen kabartmalı orthostadlar Frig heykel sanatının bu alanda ulaştığı seviyeyi göstermektedir.

Frig kabartma örneği, Afyonkarahisar
Frig kabartma örneği, Afyonkarahisar

Frig Küçük El Sanatları

Frigler ahşap ve maden işçiliğine büyük önem vermişlerdir. Tümülüslerdeki kazılarda çıkarılan malzemeler Friglerin ahşap ve maden işçili­ğinde ulaştıkları seviyeyi göstermektedir.

Fibula
Fibula

Kral Midas tümülüsünden çıkarılan masa, iskemle ve mobilya kalıntıları dünyanın en değerli mobilya ürünleri arasında yer almaktadır. Bu mezarda nan bronz kâse, kazan, kemer ve bugünkü çengelli iğnelere benzeyen fibulalar Frig maden işçiliğini yansıtan önemli örneklerdir. Friglerin maden işçiliğindeki becerilerini yansıtan önemli yapılmış dört atlı araba şeklindeki oyuncaktır.

İğne uçlu fibula
İğne uçlu fibula

Frigler çanak çömlek yapımına önem vermiş, eserlerde gri ve siyah renkler kullanmışlardır. Geometrik motiflerin yaygın kullanımının yanında geyik, aslan, dağ keçisi, kartal ve boğa gibi hayvan figürleri de kullanıl­mıştır. Friglerin törenlerde kullandıkları hayvan biçimli kaplar, oluğa benzeyen çok uzun emzikli ve süzgeçli içecek kapları, testiler, kâse ve tabaklar hem boyalı hem de tek renkli olarak yapılmıştır.

Kazılarda sıkça rastlanan hamam tasına benzeyen ortası göbekli içecek kapları da ilk defa Frigler tarafından yapılmıştır. Bu yapıtlar teknik açıdan incelendiğinde, Friglerin çanak çömlek yapımında da üst düzeyde bir tekniğe sahip oldukları anlaşılmaktadır.

Törensel içecek kabı - Göbekli içecek kabı - Koç başı şeklinde tören içecek kabı
Törensel içecek kabı – Göbekli içecek kabı – Koç başı şeklinde tören içecek kabı

Friglerde öne çıkan diğer bir el sanatı da dokumacılıktır. Tapates adı verilen Frigya kilimleri, o dönemin en önemli ticaret malları arasındadır.

Törensel içecek kabı
Törensel içecek kabı

Yorum yapın