Kalp; göğüs boşluğunun merkezine yerleşmiş, yumruk büyüklüğünde ve kan pompalama görevini üstlenmiş organdır. Kalp, bir pompa gibi çalışarak sağ yarısıyla akciğerlere, sol yarısıyla ise vücudun diğer organlarına kan pompalanmasını sağlar. 4 odacıklı olan insan kalbi, ikişer adet kulakçık (atrium) ve karıncık (ventrikül) adını alan odacıklardan oluşur.
Kalbin üst kısmında yer alan odacıkları kulakçık, alt kısmında yer alan odacıkları karıncıklardır. Kulakçıklar, karıncıklar için ön pompadır, kanın karıncıklara geçişini sağlar. Karıncıklardaki basınç kulakçıklardan daha fazladır ve karıncıklar kanın tüm vücuda dağıtılmasında ana pompa görevini üstlenmektedir.
Sağ karıncıktan akciğere, sol karıncıktan akciğer hariç diğer organlara kan pompalanır. Kalbin sol bölümündeki odacıklarında, akciğerlerden gelen oksijeni fazla olan temiz kan bulunur. Sağ bölümündeki odacıklarında ise vücuttan gelen karbondioksiti fazla olan kirli kan bulunur.
Kalpte bol miktarda otonom sinir sistemi tarafından kontrol edilen otonom sinir lifleri bulunur. Bu sinir lifleri, kalp atışını hızlandırır veya yavaşlatır.
Kalp duvarının yapısı dıştan içe doğru; perikart, miyokart ve endokart olmak üzere üç tabakadan oluşmuştur:
Perikart, kalbin dış zarıdır. Çift katlı olan zarın arasını özel bir sıvı doldurmuştur. Kalbin çalışması esnasında sürtünmeyi azaltan bu sıvı perikart sıvısı adını alır. Perikart sıvısı, kalp atımında ortaya çıkan basıncın emilmesini sağlayarak akciğerlerin korunmasına yardımcı olur.
Miyokart, kalbin bir pompa gibi çalışmasına olanak sağlayan özel kas tabakasıdır. Kalp kası hücreleri, dallanmış çizgili kas yapısındadır fakat düz kaslar gibi istemsiz çalışır. Tüm kalp kası hücreleri, birbirine bağlıdır. Böylece fonksiyonel bir bütünlük sağlanır.
Miyokart kalbin kulakçıklarında ince, karıncıklarında ise kalındır. Sol karıncık duvarı sağ karıncık duvarından daha kalın bir miyokart tabakası içerdiği için daha güçlü kasılmalarla kanın kalpten tüm vücuda dağılımı kolaylaşır ve hızlanır.
Kalp kendi içindeki kandan faydalanamaz. Aorttan ayrılan ve kalbi besleyen koroner damarlar bu tabakada yer alır. Kalp gevşediği zaman, sağ ve sola ayrılmış hâlde bulunan koroner damarlar kalbi besler. Kalpte, koroner atardamarın kılcalları ağ oluşturarak kalbin besin ve oksijen ihtiyacını karşılar. Kalbin kan pompalama gücü zayıflayınca yeterli miktarda kan vücuda ve akciğerlere ulaşamayacağından otonom sinirler tarafından uyarılarak kalp atım hızı arttırılır.
| Koroner Damarlar: Aorttan ayrılarak tüm kalbin yüzeyini saran damarlardır. Koroner arterlerde yanlış beslenmeden kaynaklanan veya yaşlılık nedeniyle meydana gelen bozulma veya tıkanma kalbin beslenmesini önler ve kalp krizine (kalp enfarktüsü) neden olur. Koroner damarların bu şekilde tıkanmasına aterosklcroz denir. Koroner damarlardaki bu tıkanıklık, kalp kaslarını oksijensiz bıraktığından kalp kısa sürede durur. |
Endokart (kalp iç zarı); ince tek katlı yassı epitel dokudan meydana gelen, kalbin iç yüzeyini örten zardır. Bu tabaka, endotel denilen epitel doku ve bunu miyokarda bağlayan bağ dokudan oluşmuştur. Oldukça kaygan ve pürüzsüz bir yapıya sahiptir.
Kalbin yapısında kanın geri akışını önleyen bağ dokudan yapılmış kapakçıklar bulunur. Kulakçıklar ile karıncıklar arasında olan atrioventriküler (AV) kapakçıklardan üçlü kapakçık (triküspit) kalbin sağ yarısında, ikili kapakçık (biküspit ya da mitral) sol yarısında yer alır. Bu kapakçıklar kanın, kulakçıklardan karıncıklara tek yönlü olarak geçmesine izin veren kapakçıklardır.
Akciğer atardamarı ve aortun kalpten çıktığı noktalarda yarım ay (semilunar) kapakçıkları bulunur. Bu kapakçıklar karıncıkların gevşemesi sırasında kapanarak damarlara pompalanmış kanın geri dönmesini önler. Kapakçığın görevini yerine getirememesi sonucunda kan akım hızı azalır. Bu durumda kalp kanın akım hızını artırmak için çalışmasını hızlandırır.
| Yarım ay kapakçıkları, vücudun alt kısmındaki toplardamarların içinde de yer yer bulunur ve yer çekiminin tersi yönde kan akışını gerçekleştiren toplardamarlarda kanın geri çekilmesini önler. |