Mayoz I Evreleri, Çekirdek bölünmesi I (Karyokinez I) ve Çekirdek Bölünmesi I (Karyokinez I) evrelerinden oluşmaktadır. Bunların ne olduğuna şimdi bir bakalım.
a) Çekirdek Bölünmesi I (Karyokinez I)
a) Profaz I
Eşlenen kromatin iplikler kısalıp kalınlaşır, kromozoma dönüşür, böylece bölünme sırasında kromozomların hareketi kolaylaşır. Bir kromozom, birbirinin kopyası iki kardeş kromatitten oluşur.
Homolog kromozomlar yan yana gelerek dört kro- matitten oluşan bir yapı meydana getirir. Bu yapıya tetrat adı verilir. Homolog kromozomlar, yan yana gelip fiziksel olarak birbirlerine geçici bağlanırlar. Bu olaya sinapsis denir.
Sinapsis sırasında homolog kromozomların kardeş olmayan kromatitleri, çapraz olarak üst üste gelir. Bu şekilde temas ettikleri bölgelere kiyazma denir. Kiyazma, sinapsis yapan homolog kromozomların anafaz I’e kadar bir arada kalmasını sağlar.
Tetratlarda kardeş olmayan kromatitlerin, gen alışverişi yapmalarına krossing over (parça değişimi) denir. Krossing over, yeni gen kombinasyonlarına neden olduğundan oluşabilecek gamet çeşitliliğini artırır. Gamet çeşitliliğindeki bu artış döllenme sonucu oluşabilecek tür içi çeşitliliğini artırır.
Hayvan hücrelerinde sentrozomlar, karşılıklı olarak hücrenin kutuplarına çekilir ve sentrozomların arasında iğ iplikleri oluşur. Bu evre sonunda çekirdek zarı parçalanır, çekirdekçik ve endoplazmik retikulum kaybolur. Kromozomlar, kinetokorlarından iğ ipliklerine tutunarak ekvatoral düzleme (metafaz plağına) göç etmeye başlar.
b) Metafaz I
Homolog kromozomlar, karşılıklı gelecek şekilde ekvatoral düzlemde rastgele dizilir. Kromozomların kinetokorlarına, iğ ipliklerinin bağlanıp bağlanmadığı kontrol edilir. Tüm kromozomların kine- tokorlarına iğ iplikleri bağlanmışsa anafaz I’e geçilir.
c) Anafaz I
Homolog kromozomlar, iğ iplikleri yardımıyla bir birinden ayrılır ve zıt kutuplara çekilir. Homolog kromozomlar metafaz I’de ekvatoral düzlemde rastgele dizildiklerinden hangi kutba gideceği şansa bağlıdır. Bu durum gamet çeşitliliğine neden olan en önemli faktörlerden biridir. Homolog kromozomların farklı kutuplara gitmesiyle kromozom sayısının yarıya inme temeli atılır.
d) Telofaz I
Zıt kutuplara çekilmiş kromozomlarda sentromer ayrılması gerçekleşmediğinden eşlenmiş kromatitler bir arada bulunur. Çekirdek zarı ve çekirdekçik canlı türüne özgü olarak yeniden oluşabilir. İğ iplikleri kaybolur . Telofaz I ile eş zamanlı olarak sitokinez I başlar.
b) Sitoplazma Bölünmesi I (Sitokinez I)
Sitokinez, hayvan hücrelerinde dıştan içe boğumlanmayla; bitki hücrelerinde içten dışa ara lamel oluşumuyla gerçekleşir.
Mayoz I tamamlandığında homolog kromozomların bir birinden ayrılmasıyla kromozom sayısı baş- langıçtakinin yarısına iner, diploitten haploite düşer. Kromozomların kardeş kromatitleri henüz ayrılmamıştır. Sitokinez I sonunda interfazdaki kromozom sayısının yarısına sahip iki hücre oluşur.
Aşağıdaki görselde mayoz I evreleri bir arada gösterilmektedir.
Sitokinez I sonunda “n” kromozomlu iki yavru hücre oluşur. Bu hücreler mayoz Il’ye girerken interfaz görülmez ancak hayvan hücrelerinde sentrozom eşlenir. Bu yavru hücrelerin her biri, DNA eşlenmesi gerçekleşmeden ayrı ayrı mayoz II geçirir. Çekirdek ve sitoplazma yeniden bölünür.
| Mayoz I ile mayoz II arasında interfaz meydana gelmez. Mayoz II evreleri mitoz evrelerine benzer şekilde gerçekleşir. |
- Mayoz II Evreleri‘ni okumak için tıklayın