Mayoz, canlıların üreme organlarındaki eşey ana hücrelerinde (üreme ana hücreleri) meydana gelir. Mayoz ve döllenme eşeyli üremenin temelini oluşturur. Mayoz ve eşeyli üreme canlı çeşitliliğini sağlayan olaylardır. Her iki olay da aynı türün bireyleri arasında kalıtsal çeşitliliği (varyasyon) sağlar.
Mayoz sonucu oluşan ve döllenme için farklılaşan hücrelere gamet (üreme hücresi) adı verilir. Gametlerin mayozla meydana getirilmesi olayına gametogenez denir. Gametogenez sonucunda oluşan dişi gamet, yumurta; erkek gamet, sperm adını alır. Mayoz sonunda oluşan yavru hücreler, hem ana hücreden hem de birbirinden farklı kalıtsal özelliklere sahiptir.
Biri anneden diğeri babadan gelen, şekil ve yapı bakımından birbirine benzeyen kromozomlara homolog kromozomlar denir. Homolog kromozomlar üzerinde genlerin bulunduğu özgün bölgelere lokus adı verilir. Homolog kromozomların karşılıklı lokuslarında aynı karaktere ait genler bulunur.
Çoğu canlıda üreme organlarındaki eşey ana hücreleri, homolog kromozomları çiftler hâlinde taşır. Bu hücreler diploit hücrelerdir. Diploit hücre 2n ile gösterilir.
Gametler genellikle mayozla oluştuklarından homolog kromozomlardan sadece birini taşır. Bir takım kromozom taşıyan hücrelere haploit hücre denir. Haploit hücre n ile gösterilir. Örneğin sağlıklı bir insanın eşey ana hücrelerinin kromozom sayısı 2n = 46’dır. Kromozom sayısı mayoz sonunda yarıya iner. Gametlerin kromozom sayısı n = 23 olur.
Eşey ana hücreleri, mayoza başlamadan önce mitozda olduğu gibi bir interfaz geçirir. İnterfazda ATP ve protein sentezi gibi metabolik olaylar hızlanır. DNA kendini eşler ve miktarı iki katına çıkar. Hayvan hücrelerinde sentrozomlar eşlenir.
Mayozun Evreleri Nelerdir?
Mayoz, mayoz I ve mayoz II olmak üzere iki hücre bölünmesinden meydana gelir. Mayoz I’de önce çekirdek ardından sitoplazma bölünür.
- Mayoz I Evreleri
- Çekirdek bölünmesi I (Karyokinez I)
- Profaz I
- Metafaz I
- Anafaz I
- Telofaz I
- Çekirdek Bölünmesi I (Karyokinez I)
- Çekirdek bölünmesi I (Karyokinez I)
- Mayoz II Evreleri