Pankreas, hem endokrin hem de ekzokrin bez olarak görev yapan karma bir bezdir. Sindirim enzimi salgılayan ekzokrin dokuları arasındaki endokrin hücre kümelerine langerhans adacıkları adı verilir. Langerhans adacıklarının alfa hücreleri glukagon hormonu salgılarken beta hücreleri insülin hormonu salgılar. İnsülin ve glukagon, kandaki glikoz düzeyini ayarlayan, birbirine zıt çalışan iki hormondur.
Kandaki glikoz miktarı arttığında insülin salgılanır. İnsülin, kandaki glikozun vücut hücrelerine geçmesini sağlar. Glikoz, kas ve karaciğer hücrelerinde glikojen hâlinde depolanır. Bu sayede kandaki glikoz seviyesi düşürülmüş olur. Kandaki glikoz miktarı azaldığında ise glukagon hormonu salgılanır.
Glukagon hormonu, kas ve karaciğer hücrelerinde depolanan glikojenin, glikoza parçalanmasını sağlar. Karaciğerde oluşturulan glikoz kana verilir, kanda glikoz seviyesi yükselmiş olur.
İnsülinin tepki organı sinir hücreleri dışındaki tüm vücut hücreleridir. İnsülin hormonunun yeterli salgılanamadığı veya hedef hücrelerin tepki veremediği durumlarda, kanın glikoz düzeyi normalden fazladır. Böbrekler, idrarla birlikte glikozu ve suyu atmaya başlar. Buna bağlı olarak kişide idrar miktarı ve su içme isteği artar.
İki tip şeker hastalığı vardır: Tip I diyabet, insülin salgısının yokluğu nedeniyle ortaya çıkar. Bağışıklık sistemi, pankreas hücrelerini hedef alır ve pankreas insülin üretemez hâle gelir. Bu otoimmün bozukluk daha çok, çocukluk dönemlerinde ortaya çıkar. Bu hastalık, genellikle, günde birkaç kez insülin enjekte edilerek tedavi edilir.
Tip II diyabet ise çoğunlukla ilerleyen yaşlarda, kalıtsal faktörler, şişmanlık, hareketsiz yaşam koşulları gibi etkenlerle ortaya çıkar. Bu hastalıkta, genellikle hedef hücrelerdeki reseptörlerin farklılaşması sonucu hücre insüline tepki veremez. Çoğu hasta, egzersiz ve uygun beslenmeyle kandaki glikoz düzeyini dengede tutabilir. Şeker hastalığının ortaya çıkmasında en önemli etken genetik yatkınlıktır.
Endokrin Bezler ve Hormonlar Nelerdir?
- Hipofiz Bezi – Nerede, Hangi Hormonları Üretir, Görevleri Nelerdir?
- Tiroit Bezi – Nerede, Hangi Hormonları Üretir, Görevleri Nelerdir?
- Paratiroit Bezi – Nerede, Hangi Hormonları Üretir, Görevleri Nelerdir?
- Böbrek Üstü Bezi – Nerede, Hangi Hormonları Üretir, Görevleri Nelerdir?
- Pankreas – Nerede, Hangi Hormonları Üretir, Görevleri Nelerdir?
- Eşeysel Bezler, Timüs Bezi ve Epifiz Bezi – Hangi Hormonları üretirler, Görevleri Nelerdir?