Sened-i İttifak Nedir Ne Zaman Kaleme Alınmıştır?

Alemdar Mustafa Paşa, II. Mahmud’un, tahta geçme­sini sağlamış ve kendisi de sadrazam olarak padişahtan daha etkin bir konuma gelmiştir. Kendisi de bir âyan olan Alemdar Mustafa Paşa, ülkede düzenin sağlanması için devletle âyanların görüş­mesi ve uzlaşması gerektiğini düşünmüştür.

Bu amaçla Rumeli ve Anadolu’daki âyanlar İstanbul’a davet edilmiş fakat âyanlardan bazıları bu davete icabet etmemiştir. Sadrazam Alemdar Mustafa Paşa başkanlığında devlet görevlileri ile İstanbul’a gelen ayanlar arasında geniş katılımlı bir toplantı yapılmıştır. Müzakereler sonu­cunda 29 Eylül 1808‘de bir sözleşme kaleme alınmıştır.

Âyanlara birtakım hak ve imtiyazlar veren bu sözleşmeye Sened-i İttifak denilmiştir. II. Mahmud’un onaylamasıyla Sened-i İttifak resmen geçerli ve bağlayıcı siyasi bir belge niteliği kazanmıştır. Sened-i İttifak’ın onaylanmasından kısa süre sonra çıkan bir yeniçeri ayaklanmasında sözleşmenin mimarı Alemdar Mustafa Paşa ölmüştür.

Böylece Sened-i İttifak sahipsiz kalmış ve belgedeki şartlar uy­gulanamamıştır.

II. Mahmud, iktidarının ilk yıllarını merkez ve taşradaki siyasi den­geleri gözetmekle geçirmiştir. Ülkede otoritesi zayıflamış olan padişaha karşı İstanbul’da Yeniçeri Ocağı ile ulema; taşrada ise âyanlar olarak anılan mahallî güçler ön plana çıkmıştır. Siyasi rakiplerini aynı anda karşısına almaktan kaçınan II. Mahmud, za­manla âyanların etkinliğini ortadan kaldırmıştır.

Sened-i İttifak; devrin siyasi aktörleri olan âyanların, mevcut kazanımlarını iktidar karşısında garanti altına alması olarak yorumlanabilir. Sened-i İttifak, her ne kadar uygulanamamış bir belge olsa da hukuki bakımdan padişahın yetkilerini kısıtlamış ve mutlak otoritesini sınırlandırmıştır. Araştırmacılardan bazıları, Sened-i İttifak’ı ba­sit bir anayasa taslağı olarak Türkiye’deki anayasal hareketlerin başlangıcı kabul etmiştir.

Magna Carta (Magna Karta) ve Sened-i İttifak Sened-i İttifak, bir kısım araştırmacılar tarafından 1215’te İn­giltere’de kral ile soylular arasında imzalanan Magna Carta’ya benzetilir. Ortaya çıkış biçim­leri ve içerikleri bakımından bu iki belgenin aralarında bazı benzerliklerin bulunduğu söylenebilir ancak sonuçları bakımından belgelerin birbirine benzediğini ileri sürmek güçtür. Zira Magna Carta, İngiltere’de soylu­ların haklarını teminat altına alarak zamanla bu hakların, halka doğru genişlemesinin yolunu açmıştır. Oysa Sened-i İttifak için böyle bir durum söz konusu değildir. Ayrıca Magna Carta’da haklarını krala karşı korumak isteyen güçlü bir sosyal grup olarak soylular varken Sened-iİttifak’ta senedin içeriğindeki hakları benimseyen böyle bir taraf yoktur. (Ali Akyıldız, “Sened-i İttifak”, s.514’ten düzenlenmiştir. meb ders kitabı)

• Osmanlı Devleti’nde Demokratikleşme Hareketleri
  • Sened-i İttifak
  • Tanzimat Fermanı
  • Islahat Fermanı (1856) – Islahat Fermanı’nın Hazırlanışı – Islahat Fermanı ve İlanı
  • Islahat Fermanı’nın Devlet Yönetimine Etkileri
  • Kanun-ı Esasi
  • Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerindeki Hukuksal Gelişmeler
  • Osmanlı Devleti’nde Seçim
  • II. Meşrutiyet ve Siyasi Partiler
  • Üç Tarz-ı Siyaset