Sindirim kanalı organlarından ağız, yutak ve yemek borusunu ve görevlerine bakalım.
a- Ağız
Besinlerin alınması, fiziksel ve kimyasal sindirime tâbi tutulması ve yutmaya uygun bir şekil vererek yutağa iletilmesinde görev alan sindirim kanalı organıdır. Ağız boşluğunda, sindirimde görev alan; dişler, tükürük bezleri ve dil bulunur. Sindirimin ilk aşamaları ağızda başlar. Ağız boşluğundaki tükürük içinde sodyum, kalsiyum, klor iyonları, su, mukus ve amilaz (pityalin) enzimi bulunur. Amilaz enzimi nişasta ve glikojeni parçalayıp maltoz ve dekstrine çevirerek kimyasal sindirimi başlatır.
Besinin kokusu, varlığı, görünüşü, yemek vaktinin gelmesi ve yemeğin çeşidi ağız içindeki tükürük bezinden tükürük salgısını başlatır. Tükürük salgısı, besinler yoluyla gelen asidi nötrleştirir. Besinlerdeki nişasta ve glikojeni hidroliz eden amilaz (pityalin) enzimini içerir. Tükürük içinde diş çürümesini önleyen maddeler vardır. İçindeki antibakteriyel maddeler besinler yoluyla alınan bakterilerin öldürülmesini sağlar. İçeriğindeki glikoprotein yapılı mukus, besinlerin yumuşatılmasını sağlar. Ağız boşluğu, çok katlı epitel hücre tabakasıyla kaplıdır.
Dişler; kesme, parçalama, ezme gibi işlevleriyle besinin yüzey alanını artırarak mekanik sindirimi gerçekleştirir. Dişler; taç, boyun ve kök olmak üzere üç kısımdan meydana gelir. Taç kısmında dişin en sert bölgesi olan mine tabakası bulunur. Mine tabakasının altında dentin tabakası, en altta ise diş özü (pulpa) tabakası yer alır. Yetişkin bir insanda alt ve üst çenede yirmilik dişlerle beraber on altışar tane olmak üzere toplam 32 diş bulunur. Dil, çiğneme esnasında besini lokma hâline getirir, lokmayı yutağa doğru iterek yutmayı kolaylaştırır.
| Ağız içi pH’si yaklaşık olarak 6,2-7,4’tür.Yani pH, nötr veya nötre yakındır. Böylelikle amilaz enziminin aktifleşerek çalışması sağlanır. |
b- Yutak (Farinks)
Ağızdan sonra gelen yutak, yemek borusu ve soluk borusu olmak üzere iki yere açılır. Yemek borusu mideye bağlıyken soluk borusu akciğerlere bağlıdır. Ağızdaki besinlerin yutulması sırasında soluk borusuna kaçmasını önlemek için gırtlak kapağı (epiglottis) adı verilen kıkırdak bir kapak, soluk borusunu kapatır.
Yutma refleksinde sorun oluşursa besin soluk borusuna girerek boğulmaya yol açabilir. Sindirim kanalını kapatmak için ise kesenin ağzını büzen ip gibi çalışan sfinkter bulunur.
Otonom sinir sistemine bağlı olarak gerçekleşen yutma refleksinin yutaktan geçtikten sonraki hareketi, peristalsis (peristaltik) harekettir. Kusma ise antiperistalsis harekettir. |
c- Yemek Borusu (Özofagus)
Yemek borusu; yutak ile mide arasında kalan, yaklaşık 25 cm uzunluğunda, 2 cm çapında boru şeklindeki sindirim sistemi organıdır. Peristalsis hareketlerle, ağız ve mide arasındaki besin iletimini sağlar. Dıştan içe doğru; bağ doku, kas doku ve mukoza denilen epitel dokudan oluşmuştur.
Yemek borusu kasları çizgili ve düz kasları içerir. Çizgili kaslar, yemek borusunun üst kısmında bulunan ve yutma sırasında etkin olan kaslardır. Yemek borusundaki düz kaslar ise kasılıp gevşeme hareketi (peristalsis) ile besinlerin yemek borusunda ilerlemesini sağlar. Yutma istemli başlar, istemsiz devam eder.
| Yutak ve yemek borusunda sindirim enzimi üretilmez. Kimyasal ve fiziksel sindirim yoktur. |