Tiroit bezi, soluk borusunun her iki yanında bulunan iki loplu bir bezdir. Tiroksin ve kalsitonin hormonlarını salgılar. Tiroit hormonlarının salgılanması hipotalamus ve ön hipofiz tarafından negatif geri bildirim sistemi ile kontrol edilir.
Tiroksin hormonunun negatif geri bildirim ile kontrol edilmesi şu şekilde sağlanır: Öncelikle hipotalamus, salgılatıcı hormon (RF) salgılayarak ön hipofizi TSH salgılaması için uyarır. Salgılanan TSH, tiroit bezini uyarır ve tiroit bezinden tiroksin salgılanır. Tiroksin hormonu belli bir değerin üzerine ulaşırsa hipotalamus ve hipofiz uyarılarak RF ve TSH salgılarının azaltılması sağlanır (Negatif geri bildirim). Böylece tiroksin üretimi de azalır.
Tiroksin hormonu, vücutta bazal metabolizma hızını, hücresel işlevlere enerji sağlamak amacıyla mitokondrilerin sayısını ve aktivitesini arttırır. Böylece vücudun bütün hücreleri bu hormondan etkilenir. Hücrelerin ne kadar oksijen kullanacağını ve enerji üreteceğini belirler. Tiroksin salgısı artmış bir insanın kalp atış hızı, tansiyonu yüksektir. Vücut sıcaklığı normalden fazladır. Ayrıca protein sentezini ve zihinsel işlevleri kontrol eder.
İnsanda tiroit hormonlarının aşırı salgılanması, hipertiroidizm olarak bilinir. Bu durumun yaygın görülen şekli Graves hastalığıdır. Bu otoimmün bozuklukta, bağışıklık sistemi, tiroit bezindeki TSH reseptörlerine bağlanan antikorlar üretir. Antikorlar, TSH’nin bağlandığı zar reseptörlerine bağlanarak tiroit bezinin hormon üretimini artırır. Tiroksin artışı da negatif geri bildirim ile TSH’yi azaltır.
| Otoimmün bozukluk: Bağışıklık sisteminin vücut hücrelerini yabancı hücre olarak algılaması ve bu hücrelere zarar vermesi şeklinde gerçekleşen bozukluğa otoimmün bozukluk denir. |
Hipertiroidizm; kilo kaybı, aşırı terleme, sinirlilik, yüksek kan basıncı, iştah artışı, kalp atışında hızlanma gibi belirtilerle kendini gösterir.
Hipertiroidizmli hastaların yaklaşık üçte birinin göz küreleri dışarı doğru çıkar. Bu durum gözlerinin arkasında sıvı birikmesinden kaynaklanır. Hipertiroidizm, tiroit bezinin büyük kısmının ameliyatla çıkarılmasıyla veya bezin bir kısmının radyoaktif iyotla tahrip edilmesiyle tedavi edilir. İnsanda tiroit hormonlarının az salgılanması ise hipotiroidizm olarak bilinir. Bu durumda bazal metabolizma hızı yavaşlar. Kilo alma, bitkinlik, erişkinlerde soğuğa dayanıksızlık gibi belirtiler gözlenir. Fetüs, bebeklik veya çocukluk döneminde tiroit eksikliği, iskelet ve zekâ geriliğiyle kendini gösteren kretenizm hastalığına sebep olur. Erken yaşlarda tiroit hormonu ile tedavisi sağlanırsa hastalık kısmen giderilebilir.
Tiroit hormonunun yapımı için iyot gereklidir. Tiroit hormonlarının genelde iyot eksikliğine bağlı yeterli miktarda üretilememesi durumunda, ön hipofizden sürekli TSH salgılanması, tiroit bezinde büyümeye neden olur. Bu duruma basit guatr denir.
Kalsitonin hormonu, tiroit bezinden salgılanan diğer hormon çeşididir. Kandaki kalsiyum seviyesi belirli bir değeri aştığında salgılanarak bu değerin düşürülmesini sağlar. Kalsitonin kandan kemiğe kalsiyum göndererek kemikleri güçlendirir. 100 ml kanda 10 mgr Ca+2 bulunmalıdır. Bir insanın kanında kalsiyum miktarı artarsa kalsitonin salgılanması artar, fazla kalsiyum kemiklere gönderilir. Böbreklerden kalsiyum emilimi azaltılır ve idrarla daha fazla kalsiyum atılması sağlanır.
Endokrin Bezler ve Hormonlar Nelerdir?
- Hipofiz Bezi – Nerede, Hangi Hormonları Üretir, Görevleri Nelerdir?
- Tiroit Bezi – Nerede, Hangi Hormonları Üretir, Görevleri Nelerdir?
- Paratiroit Bezi – Nerede, Hangi Hormonları Üretir, Görevleri Nelerdir?
- Böbrek Üstü Bezi – Nerede, Hangi Hormonları Üretir, Görevleri Nelerdir?
- Pankreas – Nerede, Hangi Hormonları Üretir, Görevleri Nelerdir?
- Eşeysel Bezler, Timüs Bezi ve Epifiz Bezi – Hangi Hormonları üretirler, Görevleri Nelerdir?