Urartu Krallığı MÖ 9 – 6. yüzyıllar arasında Doğu Anadolu’da, Van Gölü çevresinde kurulmuştur. Başkentleri bugün Van Kalesi olarak bilinen Tuşpa’dır. İlk dönemlerde şehir devletleri hâlinde yaşayan Urartular, Asur saldırılarına karşı koyabilmek için merkezî bir krallık olarak birleşmişlerdir. Kimmerlerin ve İskitlerin saldırıları sonucu zayıflayan Urartulara MÖ 550’lerde İskitlerle birleşen Medler son vermiştir.
Urartu Mimarisi
Urartuların yaşadığı bölgenin kayalık bir araziye sahip olması anıtsal kaya mimarlığının ve kral mezarlarının güzide örneklerinin verilmesinde son derece etkili olmuştur. Ustalıkla işledikleri 20-25 ton ağırlığındaki taşları sarp tepelere çıkararak anıtsal yapılar inşa etmişlerdir.
Tapınak, saray, yönetim binaları ve çeşitli bölümleri olan Urartu kaleleri sık kuleli surlarla çevrilidir. Buna en güzel örnek ise Van (Tuşpa) Kalesi’dir. Bu yapılar konumları, planları ve yapım teknikleri ile anıtsal mimarlık örnekleridir. Özellikle kendilerine özgü tapınakları ve saraylarındaki apadana adı verilen çok sütunlu kabul salonları Urartuların mimarlık tarihine getirdiği yeniliklerdir.
Urartu açık hava tapınakları içerisinde önemli bir yere sahip olan Altıntepe Tapınağı (Erzincan) bu tipi en iyi tanıtan örnektir. Tapınaklarda tanrı heykelinin bulunduğu bir kutsal oda, büyük bir avlu, sunak bölümü ve odalar bulunmaktadır. Urartu sanatının en önemli özelliklerinden biri de bu anıtsal yapıların duvarlarını süsleyen duvar resimleridir.
Urartuların resmî yapılarını süsleyen duvar resimleri büyük ölçüde Asur resim sanatından etkilenmişse de bazı motifler ve üslup bakımından ondan farklılık gösterir. Canlı ve renkli çeşitli motiflerden oluşan duvar resimlerinde geometrik ve bitkisel motiflerle çeşitli hayvan sahneleri işlenmiştir.
Urartularda taş temel üzerine kerpiçten yapılan evler, dikdörtgen planlı bir odayla, ona bağlı kutsal bölümden oluşmaktadır. Urartu mimarisinin en önemli eserlerinden birisi barajlar ve su kanallarıdır. Yapılan kazılarda bazıları günümüzde de kullanılan çok sayıda baraj ve sulama kanalı bulunmuştur.
Urartularda soylulara ait mezarlar; planları, taş işçiliği ve hediyelerinin zenginliği bakımından oldukça önemlidir. Mezar odaları toprak altına kesme taşlarla inşa edilmiş, üstleri iri taş bloklarla kapatılmıştır. Bu mezarlarda altın, gümüş, tunç, demir, fil dişi, pişmiş toprak, taş ve fayanstan yapılan çok sayıda eşya, silah ve ağaç sandalye bulunmuştur. Urartularda ölüleri yakmadan mezar odalarına gömmenin dışında yakılarak küllerinin urne adı verilen küplerle gömülmesi geleneği de yaygındır.
Urartu Heykel ve Kabartma Sanatı
İlk dönemlerinde Mezopotamya uygarlıklarının etkisinde kalan Urartu kabartma ve heykel sanatı zamanla kendine has özellikleri geliştirmiştir. Kabartma ve heykelde daha çok krallar, tanrılar ve tanrıçaları tasvir eden eserler verilmiştir.
Urartu Küçük El Sanatları
Urartular, maden yönünden zengin olduklarından maden sanatında nadide eserler vermişlerdir. Kazılarda ele geçen gümüş, bronz ve demirden üretilmiş miğferler, silahlar, kalkanlar, ok uçları, at koşum takımları, tabaklar, bakraçlar, kemerler, ziynet eşyaları ve fibulalar bölgenin madenciliğin merkezi olduğunu göstermektedir. Kanatlı ve boğa başlı tanrı figürleriyle süslü dinî törenlerde kullanılan kazanlar maden sanatının en güzel örnekleri arasında yer almaktadır.
Urartularda fil dişi, kemik ve ahşap eşya oymacılık sanatı örneklerine de rastlanmaktadır.Urartu Krallığı’nda kullanılan çanak çömleğin en ayırt edici özelliği tek renkli, canlı ve parlak kırmızı renge sahip olmasıdır. Kullanım eşyaları arasında vazo, maşrapa, kadeh ve riton biçimli kap türleri vardır. Bezemeli kaplar üzerinde at, geyik, boğa, kartal gibi çeşitli hayvan ve bitki resimleri ile zengin geometrik motiflerin kullanıldığı görülmektedir.
Urartu sanat eserleri arasında önemli bir grubu da mühürler oluşturmaktadır. Silindir ve damga mühürlerin üzerinde hayvanlar, karışık varlıklar ve bitkisel motifler bol olarak kullanılmıştır.
- Anadolu Uygarlıkları ve Sanatı
- Hitit Sanatı – Hitit Mimarisi, Heykel ve Kabartma Sanatı, Küçük El Sanatları
- Frig Sanatı – Frig Mimarisi, Heykel ve Kabartma Sanatı, Küçük El Sanatları
- Urartu Sanatı – Urartu Mimarisi, Heykel ve Kabartma Sanatı, Küçük El Sanatları
- Lidya Sanatı – Lidya Mimarisi, Heykel ve Kabartma Sanatı, Küçük El Sanatları
- İlk Çağ Anadolu Uygarlıklarına Ait Sanat Eserlerinin Farklı ve Ortak Özellikleri Tablo Olarak