Canlılarda metabolik faaliyetleri yöneten asit yapısındaki moleküllere nükleik asit denir. Deoksiribonükleik asit (DNA) ve ribonükleik asit (RNA) şeklinde iki çeşit nükleik asit vardır. Nükleik asitlerin yapı taşına nükleotit denir. Nükleotitlerde 3 temel grup bulunur. Bunlar azotlu organik baz, 5 karbonlu şeker ve fosfat grubudur (PO4-3).
Azotlu organik bazlar, çift halkalı pürin bazları ve tek halkalı pirimidin bazları olarak iki grupta incelenir. Pürin bazları adenin (A) ve guanindir (G). Pirimidin bazları ise timin (T), sitozin (S veya C) ve urasildir (U). Pirimidin bazlarından timin sadece DNA’da, urasil ise sadece RNA’da bulunur.
Nükleotidin yapısında bulunan 5 karbonlu şekerler ise riboz ve deoksiriboz şekerleridir. Deoksiriboz DNA’nın yapısına katılır. Riboz ise RNA’nın yapısına katılan şeker çeşididir. Deoksiriboz şekerinde riboz şekerine göre 1 oksijen atomu eksiktir.
Fosfat grubu tüm nükleotit çeşitlerinde aynı yapıdadır. Fosfatın taşıdığı oksijenler eksi yüklüdür. Fosfatların birbirine bağlanması, fazla miktarda enerji ile mümkündür.
Nükleotitlerin yapısındaki azotlu organik baz ile 5 karbonlu şekerin birleşerek oluşturduğu yapıya nükleozit denir.
Nükleotitlerin yapısını oluşturan birimlere bakılarak bir hücrede toplamda 8 çeşit nükleotit varlığından söz edilebilir. Bunlardan 4’ü DNA’nın yapısında, 4’ü de RNA’nın yapısında yer alır.
DNA ve RNA’yı Oluşturan Nükleotit Çeşitleri
| DNA | RNA |
| Adenin deoksiribonükleotit | Adenin ribonükleotit |
| Guanin deoksiribonükleotit | Guanin ribonükleotit |
| Sitozin deoksiribonükleotit | Sitozin ribonükleotit |
| Timin deoksiribonükleotit | Urasil ribonükleotit |