Dünyada hâlâ açlık, yoksulluk ve kıtlık var. Bunun yanında lüks denilecek seviyede tüketim yapan toplumların sayısı gittikçe artmakta. Yalnızca tüketici sayısı artmıyor, tüketim ürünlerinin yelpazesi de genişlemeye devam ediyor.
Bugün insanlar için ekonomik değeri olan her şey bir tüketim nesnesine dönüşüyor. Tüketime davet her yanda ve üstelik çok cazip tekliflerle tüketiciye sunuluyor. Diğer taraftan tüketici, yeni ürünlerin (örneğin genetik, kimyevi ve teknolojik ürünler) sağlık ve çevre üzerine etkisiyle ilgili daha önce duymadığı tartışmalara tanık oluyor.
Tüketici çoğu zaman reklam, moda, fiyat ve yeniliğin “Tüket!” çağrısının baskısı altında karar vermekte zorlanıyor ya da sağlıklı karar vermeden tüketmek zorunda kalıyor. Bilinçsiz tüketim, her zaman kişinin sağlığına, bütçesine, çevreye ve ülke ekonomisine zarar veriyor.
Peki, bilinçli tüketici olmanın belli kuralları yok mudur?
Genetiği değiştirilmiş organizmalı (GDO) ürünlerinin yelpazesi çok geniştir. Bakteri, bitki, insan ve hayvanlar, İlaç, kimya, sağlık ve savunma sanayisi…
Çeşitli çevreci grupların ve tüketici derneklerinin iddialarına göre, genetiği değiştirilmiş organizmalardan (GDO), elde edilen gıdalar, insan sağlığını tehdit etmektedir. GDO’larm insan bünyesindeki antibiyotiklere karşı direnç oluşturması, mikroorganizmalarla birleşmesi, zehirleme ve alerji yapma ihtimalleri vardır.
Aynca GDO’lann ekolojik dengeyi bozduğu, biyolojik çeşitliliği azalttığı iddiaları da gündemde. Bunların yanı sıra GDO’lu ürünler kaliteli ve ekonomiktir. Dünyadaki açlık ve yetersiz beslenmeye, besleyici özelliği ve miktarı artırılan GDO’lu ürünler sayesinde bir çözüm bulunabileceği dahi söylenmektedir.
Artı ve eksileriyle düşünüldüğünde GDO’lu ürünlerin faydalan ve zararlan konusunda kesin bir yargıya varmak çok güçtür (Kaynak: Zehra Sayer, Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar, s. 2).
Bilinçli tüketim, bireysel değil, toplumsal bir sorundur. Alışveriş saatlerimizden satın aldığımız ürünlere kadar birçok unsur, diğer insanlarla benzerlik gösterir. Bu yüzden tek bir kişinin bilinci tüketici olması yetmez.
Bilinçli tüketici, neyi, hangi önceliklere göre, ne kadar tüketeceğini bilir. Kültürümüzde tüketim alışkanlıklarımızı düzenleyen çok sayıda atasözüne rastlamak mümkündür:
- İktisat eden (ekonomik davranan) zarar etmez.
- Eldeki bir kuş, elde olmayan iki güvercinden iyidir.
- Ayağını yorganına göre uzat.
- İnsan elindekiyle yetinmesini bilmelidir.
- Ak akçe, kara gün içindir.
- Damlaya damlaya göl olur.
Varken yok gibi, yokken var gibi…
