Çimlenme ile Dormansi ve Çimlenme konularını başlıkları altında inceleyelim.
I) Çimlenme
Tohumun genç bitkiyi oluşturmak için uygun ortam koşullarında geçirdiği değişimlere çimlenme denir. Tohumun çimlenebilmesi için su, oksijen ve uygun sıcaklık gereklidir. Döllenmeden sonra çevreye dağılan tohumlar, uygun ortam şartları oluştuğunda su alır. Tohumda metabolik olaylar hızlanır. Bu sırada fotosentez yapamayan embriyonun besin ihtiyacını, besi doku sağlar. Enerji üretimi artar. Hücrelerin büyümesi ve mitoz bölünmeler hızlanır. Tohum kabuğu çatlar. Kabuğu çatlayan tohumların embriyosu, serbest kalır ve büyür.
Çimlenmekte olan tohumdan ilk olarak embriyonik kök çıkar. Daha sonra oluşan embriyonik gövde, yukarı doğru uzamaya başlar ve yeni bitki (fide) oluşur. Fasulye gibi çift çenekli bitkilerde, çimlenme sırasında tohum içinde kalan embriyonik gövde yukarı doğru büyürken çenekler toprak üstünde kalır. Mısır gibi tek çenekli bitkilerin çoğunda ve bezelye gibi çift çenekli bazı bitkilerde ise çenekler, toprak altında kalır.
Çimlenmeye etki eden çevre faktörleri şunlardır:
Su: Çimlenmenin başlayabilmesi için gereklidir. Enzimlerin çalışmasının başlamasında ve hızlanmasında etkilidir. Gereğinden fazla su ise tohumun oksijen almasını engelleyerek tohumun çürümesine neden olabilir.
Sıcaklık: Enzimlerin çalışma hızını etkiler. Birçok bitkinin çimlenmesi için uygun sıcaklık 25 °C civarıdır.
Oksijen: Çimlenme sırasında embriyo hücrelerinin oksijen ihtiyacı artar. Henüz fotosentez başlamadığından ihtiyacı olan oksijeni dışarıdan karşılar.
II) Dormansi ve Çimlenme
Işık, su ve ısı gibi faktörlerin yetersiz olduğu dönemde bitkilerin gelişmelerini yavaşlatmaları veya durdurmaları durumuna dormansi denir. Absisik asit uyku hâlini (dormansi) teşvik ederek tohumun çimlenmesini engeller. Tohumda depolanan besin miktarı ve çeşidi, tohum kabuğunun dayanıklılığı tohumun dormansi süresini etkiler.
Uygun koşullarda dormansi durumu sonlanır ve tohum, yeni bir bitkiyi oluşturmak için çimlenir. Dormansi durumunda bitki türlerinin tohumları donma, kuraklık yada aşırı nem gibi olumsuz koşullara karşı direnç sağlar ve zarar görmeden çimlenir.
Bitkilerin yaşadıkları ortamlara adaptasyonu, dormansilerinin farklı şekillerde sonlanmasını sağlar. Farklı tohumlarda dormansinin kırılabilmesi için farklı şartlar gerekli olabilir. Bazı bitki tohumları, çimlenmeye başlamak için sadece suya; bazıları ise uzun süre soğuk bir ortamda (kış süresi) bekletilmeye ihtiyaç duyar.
Bazı tohumlar, ortam nasıl olursa olsun belli bir süre geçmeden çimlenmez. Bazen ışığın varlığı bazen de karanlık, tohumların dormansi durumunu sonlandırabilir.