DNA’nın keşfedilmesinden sonra 1956 yılında Elliot Ken Volkin (Elyıt Ken Volkin) ve Lazarus Astrachan (La- zarus Astrakan) yaptıkları çalışmalarla RNA moleküllerini buldular. Bu bilim insanları buldukları yapıyı “DNA’ya benzer RNA” olarak adlandırdılar. RNA, DNA tarafından sentezlenen tek nükleotit zincirinden oluşan polinükleotittir. 1965 yılında François Jacob (Fransua Ceykıp), Jaques Monod (Jek Möno) ve Andre Lwoff (Andre Lüvöf); bu iki bilim insanının bulduğu yapının aslında RNA çeşitlerinden mRNA olduğunu açıkladılar. Bunu diğer RNA çeşitlerinin bulunması takip etmiştir.
RNA, DNA gibi kendini eşleyemez ve onaramaz. Hücrede bulunan RNA’lar protein sentezinde görev alır. Hücrede farklı görevler üstlenen 3 çeşit RNA vardır. Bunlar; ribozomal RNA (rRNA), mesajcı RNA (mRNA) ve taşıyıcı RNA’dır (tRNA).
A) Ribozomal RNA (rRNA)
Hücrede miktarı en fazla olan RNA çeşididir. rRNA, ribozomda tRNA ile etkileşerek uzayan polipeptit zincirine amino asit bağlamakla görevlidir. rRNA’lar çekirdekçikte sentezlenir. Çekirdekçikte sitoplazmadan gelen proteinlerle birleştirilerek ribozomun yapısını oluşturur. Canlı organizmaların tümünde bulunan ribozom organeli protein sentezinden sorumludur. Protein sentezinin fazla görüldüğü hücrelerde rRNA, ribozom ve çekirdekçik sayısı fazladır.
B) Mesajcı RNA (mRNA)
Bilim insanları tarafından ilk keşfedilen ve hücrede miktarı en az olan RNA çeşididir. Jacob, Monod ve Lwoff protein sentezindeki genetik kontrolü ve mRNA’nın buradaki rolünü açıklamışlardır. Üç bilim insanı, yaptıkları bu çalışmaları ile 1965 yılında Nobel Ödülü almışlardır. Hipotezlerinde; sentezlenecek protein çeşidi için DNA’nın bir zincirinden kalıp olarak sentezlenen RNA çeşidinin çekirdekten çıkıp ribozoma bağlandığını ve protein sentezine kalıplık ettiğini ileri sürmüşlerdir. Protein sentezine kalıplık eden bu RNA’ya mesajcı RNA adını vermişlerdir.
DNA’da bulunan aktif gen çeşidi kadar mRNA çeşidi vardır. Sentezlenecek olan protein bilgisini taşıyan genden mRNA sentezlenir. Bir hücrede aynı tip mRNA’dan çok fazla sayıda üretilebilir.
mRNA’daki nükleotit dizilimi; sentezlenecek olan proteinin amino asitlerinin çeşidini, sırasını ve sayısını belirler. mRNA’da 3’lü baz dizilimlerinden oluşan kodonlar vardır. Her amino asit, mRNA’da bir kodona karşılık gelir. Hücrede ihtiyaç duyulan protein sentezlendikten sonra mRNA yıkılır. İhtiyaç hâlinde DNA’dan ilgili mRNA sentezlenir.
C) Taşıyıcı RNA (tRNA)
tRNA; protein sentezinde kullanılacak olan uygun amino asitleri, sitoplazmadan ribozoma taşır. tRNA yaklaşık 80 nükleotit- ten oluşur ve DNA üzerinden sentezlenir. Diğer RNA çeşitlerinden farklı olarak tRNA, belirli bölgelerindeki bazların hidrojen bağlarıyla birleşmesi sonucu üç boyutlu bir yapı kazanır. tRNA’da, mRNA’daki kodonlara karşılık gelen bölümlere antikodon denir. Antikodon ipliğinin uygun olan uç kısmında amino asidi tanıyan ve taşıyan kısım vardır. tRNA’lar protein sentezi sırasında tekrar tekrar kullanılabilir. Yapısı bozulan tRNA’lar parçalanır ve yeniden yapılır.
