İlk Türk Devletlerinde Ordu

Yukarıdaki metinden de anlaşılacağı gibi ilk Türk devletlerini güçlü kılan iki önemli unsur vardır. Bunlar aile ve ordudur. Türkler, bu iki kurumun güçlü olması sayesinde kısa sürede dünyanın çeşitli coğrafyalarında fetihler yapmış ve hâkimiyet kurmuştur.

İlk Türklerde askerlik özel bir meslek olarak kabul edilmemiş; kendisini, ailesini ve yurdunu korumak isteyen herkes asker olarak yetişmiştir. Türklerde askere ve er denilirken sü aynı zamanda ordu kavramını da ifade etmiştir.

İlk Türklerde kadın erkek herkes savaş sanatını iyi bilirdi. Hatta gerektiğinde kadınlar da savaşa katılırdı. Ordu-millet geleneğinin sonucu olarak çocuklar bile küçük yaşlardan itibaren askerliğe alıştırılırdı. Günümüzde de anlamını yitirmeyen ordu-millet anlayışı gereği askere gön­derilen gençler, davullu zurnalı törenlerle asker ocağına uğurlanmaktadır.

Türklerde Askerliğe Verilen Önem                                                            —

Annesinin yardımından kurtulup yürümeye başlayan Türk çocukları, koyunların sırtına binerek (dengede durmayı öğrenmek için) önce farelere, gelinciklere ve kuşlara; daha sonra da tilkilere ve tavşanlara ok atmak suretiyle oynadıkları oyunlarla âdeta ilk askerî eğitimlerini yapmaktaydılar. Çocuklar bunlarla da kalmaz, oyunla başladıkları as­kerî eğitime, tıpkı yetişkinler gibi atlara binerek devam ederlerdi. Başka bir ifadeyle söyle­mek gerekirse, her Türk savaşçısı ata binmeyi ve at üzerinde ok atmayı çocukluk çağında öğrenirdi. Hatta çocuklar için özel eyer takımları bile vardı.

Salim Koca, Eski Türklerde Devlet Geleneği ve Teşkilatı, C. 2, s. 838

Mete Han (Temsilî)
Mete Han (Temsilî)

Türklerde ilk düzenli ordu teşkilatını kuran hükümdar, Mete Han’dır. Bu sis­temde ordu; onlu, yüzlü, binli ve on binli gibi çeşitli sayılardaki birliklere ayrılıyor, bu birlikler şu şekilde oluşuyordu.

Türk Devletlerinde Ordu Teşkilatı
ASKER SAYISIASKERÎ BİRLİKLERKOMUTAN İSİMLERİ
10.000TÜMENTÜMENBAŞI
1.000TABURBİNBAŞI
100BÖLÜKYÜZBAŞI
10TAKIMONBAŞI

Düzenli ordu sisteminde Türk ordusunun komutanı mer­kezden tayin edilir, bu da ordunun tek elden sevk ve idaresinde büyük önem taşırdı.

Konargöçer yaşamın özelliği, Türkleri; savaşçı, zorluklara sabırla dayanabilen ve mücadeleyi hiçbir zaman elden bırakmayan bir millet yapmıştır. Bu yaşam tarzı insanların disiplinli, hızlı ve toplu hareket etme yeteneklerini de geliştirmiştir. Ordu-millet özelliği taşıyan Türkler; kadın erkek, çocuk yaşlı de­meden her zaman savaşa hazırlıklıydılar. Türkler askerlik göre­vini vatan borcu olarak bilir, bu vazifeyi gönüllü olarak yapardı. Zira Hazar Türk Devleti’nin dışında, Türklerde ücretli askerlik yapıldığı görülmemiştir.

Mete Han’ın düzenli ordusundaki onlu teşkilat yapısı; Çinliler, Moğollar, Romalılar ve Ruslar gibi birçok ordu teşkilatına örnek olmuştur. Çinliler süvari tekniğini ve bol paça pantolonları ordularında kullanmayı komşuları Türklerden öğrenmişlerdir.

BİLGİ NOTU

İlk düzenli Türk ordu­sunu Hun Hükümdarı Mete Han kurduğu için onun tahta çıkış tarihi olan MÖ 209 yılı, Türk Kara Kuvvetleri’nin kuruluş yılı olarak kabul edilmiştir.

İlk Türk Devletlerinde Devlet Teşkilatı

  1. İlk Türk Devletlerinde Yönetim Anlayışı
    1. Kızıl Elma ve Türk Cihan Hâkimiyeti Anlayışı
  2. İlk Türk Devletlerinin Teşkilat Yapısı
    1. İlk Türk Devletlerinde Ordu
    2. İlk Türk Devletlerinde Renklerin Dili

Kaynak: MEB Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi ders kitabı

Yorum yapın